"... pozwól dziecku poznać świat w przedszkolu,
aby ono zechciało pokazać się w świecie ..."
"... pozwól dziecku poznać świat w przedszkolu,
Na czym polega nauka czytania?
CZYTANIE
– to proces, wymagający współdziałania szeregu właściwości psychicznych człowieka: analizatorów (wzrokowego, słuchowego, kinestetycznego), funkcji poznawczych (pamięć, spostrzeżenia), ruchowych (artykulacyjne, manualne) oraz złożonych czynności umysłowych odpowiedzialnych za prawidłową analizę i syntezę informacji, ich przetworzenie
i skojarzenie z posiadanym doświadczeniem;
Na początek wyjaśnimy podstawowe pojęcia związane z czytaniem, aby nam rodzicom, łatwiej było zrozumieć, jak wielki wysiłek wkładają nasze dzieci w jego opanowanie.
– początkowa umiejętność czytania polega na rozpoznawaniu symboli (drukowanych i pisanych) i odtwarzaniu ich formy dźwiękowej oraz rozpoznawaniu znaczenia tych symboli;
– w początkowym okresie czytanie polega na rozpoznawaniu przedstawionego graficznie słowa, zdania, czy krótkiego tekstu i przekształceniu ich na język mówiony. W tym czasie wzrok dokonuje percepcji znaków graficznych,
a odbierane przez dziecko bodźce wywołują wyobrażenia dźwiękowe tych znaków. Skomplikowane procesy psychofizjologiczne pozwalają na przekształcenie tych spostrzeżeń i wyobrażeń w czynności motoryczne
z udziałem narządów mowy. Wymawiane wyrazy czy zdania, przywołują pamięć ich treści, dzięki czemu dziecko może zrozumieć to, co czyta;
– czynność ta wymaga niezwykle intensywnej pracy oka, musi się ono przyzwyczaić do śledzenia linii tekstu od lewej do prawej strony, co wymaga ruchu postępowego i wstecznego oczu. Początkowo umiejętność ta jest bardzo powolna. Stopniowe rozszerzanie pola widzenia i unormowanie ruchów oka (regularność) ułatwia wiązanie obrazów graficznych
z odpowiadającą im treścią, rozumienie tekstu i zwiększenie tempa czytania;
– opanowanie umiejętności czytania i pisania wiąże się nierozerwalnie z takimi sprawnościami jak: słuchanie, widzenie i mówienie;
– aby wspomóc dziecko w tej trudnej czynności nauczyciel stale będzie wzbogacał zasób słownictwa dzieci, tworzył okazje do ustnego wypowiadania się, uważnego przysłuchiwania się, temu co mówią inni, rozumienia ich wypowiedzi;
– rozwijanie słuchu fonematycznego pozwoli dzieciom na uchwycenie i rozróżnienie dźwięków ojczystej mowy i jej różnych elementów;
– słuch fonematyczny ( pochodzi od pojęcia: fonem, czyli najmniejszy element składniowy wyrazu) może być rozumiany jako zdolność słuchowego różnicowania fonemów oraz umiejętność i dokonania analizy i syntezy dźwiękowej, najintensywniej rozwija się on u dziecka w okresie między pierwszym a drugim rokiem życia, prawidłowo ukształtowany powinien być około 6 r. ż.;
– fonemy realizowane są w mowie przez głoski ( zjawisko artykulacyjne i akustyczne), w piśmie przez litery;
–samogłoska– to głoska, przy powstawaniu której uczestniczą jedynie wiązadła głosowe, a strumień powietrza swobodnie przepływa przez kanał głosowy. Podczas ich artykulacji słychać tylko jedną głoskę, wymawia się je tak samo jak się pisze; (samogłoski: a,o,u,e,i,y, samogłoski nosowe: ą, ę)
samogłoski są sylabotwórcze
Czytanie globalne: dziecko odpoznaje i nazywa cały wyraz, nie wnikając w jego strukturę i nie znając liter; (czytanie globalne stosują już maluchy od wczesnego dzieciństwa, dzieci „odczytują” nazwy na reklamach, pudełku z jogurtem, tytuł na ulubionej książeczce i wcale nie przeszkadza im w tym nieznajomość liter);
PISANIE
– ważnym elementem w nauce czytania i pisania jest rozwój motoryczny. Aktywność motoryczna oka i ręki, koordynacja ich współpracy pozwalają śledzić tekst, kreślić litery, pisać wyrazy, czytać druk i pismo ręczne;
– nauka ręcznego pisania będzie miała sens wtedy, gdy dziecko ucząc się kreślenia liter, uchwyci charakterystyczny kształt każdej z nich i jej poszczególne elementy oraz regularne odstępy między literami i wyrazami, będzie się trzymało prosto w liniaturze.
– pisanie jest niepodzielnie związane z czytaniem!!!;
– podczas nauki pisania konieczna jest dobra koordynacja ręki i oka, a ruchy palców i nadgarstka muszą być swobodne
i zręczne. Tymczasem w przedszkolu kości, chrząstki
i mięśnie dopiero się rozwijają i umacniają, ręka dziecka męczy się szybko, a indywidualne cechy anatomiczne mogą ograniczać jej sprawność;
JAK ROZPOZNAĆ U DZIECKA ODPOWIEDNI POZIOM GOTOWOŚCI DO CZYTANIA?
– dziecko uświadamia sobie, co to jest czytanie, czym różni się od innych czynności, uświadamia sobie różnicę między obrazkami a tekstem i innymi znakami oraz zauważa związek między znakami w tekście a wypowiadanymi słowami;
– wie jak się czyta w jego języku, np. od strony lewej do prawej, od góry strony do dołu;
– wie po co się uczy czytać, do czego ta umiejętność jest mu potrzebna, jaka jest wartość czytania dla człowieka;
– posiada bogate słownictwo, umie rozmawiać na bliskiemu tematy (aby czytać najpierw trzeba posiadać bogate słownictwo, dopiero w późniejszym okresie następuje odwrotna relacja i to czytanie poszerza i wzbogaca nasz słownik);
– posiada umiejętność różnicowania kształtów, kolorów, dźwięków, wyszukiwania różnic i podobieństw na obrazkach, rozmaitych znakach;
– dziecko zaczyna uświadamiać sobie, że wyraz nie jest całością ale składa się z mniejszych segmentów, cząstek (czyli sylab i głosek);
– synteza słuchowa( łączenie): dziecko zaczyna rozumieć, że głoski w izolacji oraz złączone w słowo – to jedno, (np. „s- ł- o- ń- c – e” i „słońce”) , wymaga to zrozumienia
a raczej pewnej intuicji, jeżeli to nie nastąpi, nie można czytać;
– związanie dźwięku głoski z jej znakiem graficznym (literą), co nie jest proste, bo jednemu dźwiękowi odpowiadają cztery zupełnie inne znaki (litera mała i wielka pisana, litera mała
i wielka drukowana), szybkie wywołanie kształtu litery i jej dźwiękowego odpowiednika z pamięci jest niezbędnym warunkiem procesu czytania;
– pierwsze próby czytania- głoskowanie (następują wtedy, gdy zapamiętane litery zaczynają brzmieć w uszach dziecka odpowiednim dźwiękiem), ważne jest tempo głoskowania, dopóki jest zbyt wolne, poszczególne dźwięki pozostają dla dziecka puste, bez znaczenia, nie układają się w melodię słowa;
– sylabizowanie (etap, który niektóre dzieci całkowicie pomijają, bo też nie jest konieczny);
– czytanie całościowe- cały wyraz, a nie jego wewnętrzne elementy, staje się jednorodnym symbolem graficznym (proces ten bazuje na pamięci mechanicznej, która pozwala zakodować ogromny, symboliczny i abstrakcyjny obszar pisma w ludzkim umyśle) następuje około 3 klasy szkoły podstawowej
W obiegowej opinii istnieje przekonanie, że im więcej dziecko czyta, tym szybciej osiąga doskonałość w tym zakresie. To nie jest prawda. Bardzo ważny jest wewnętrzny, wrodzony potencjał, uzdolnienia pozwalające na właściwe opanowanie tej umiejętności. Są uczniowie wybitnie uzdolnieni w tym kierunku, są też dzieci pozbawione tego daru- dyslektycy. Dotyczy to jednak pierwszych lat nauki czytania.
Dziękuję za uwagę
Opracowała: Beata Mazur
Źródła:
– A. Jakubowicz. K. Lenartowska, Metody nauki czytania i pisania we współczesnych elementarzach polskich, Bydgoszcz 1997;
– H. Pętlewska, Przezwyciężanie trudności w czytaniu i pisaniu. Terapia Pedagogiczna, Kraków 2003
Propozycje ćwiczeń percepcji słuchowej
– odtwarzanie rytmu podanego przez rodzica:
– przeliczanie usłyszanych dźwięków (dziecko ma małe klocki i dobiera ich tyle ile dźwięków usłyszy);
– wystukiwanie rytmu wg podanego układu klocków;
– Wizyta Mo- Mo: Murzynek Mo- Mo, który odwiedził Polskę, próbuje nauczyć się języka polskiego. Potrafi już wypowiadać słowa sylabami, choć czasem zapomina, jak kończą się wyrazy, które poznał. Spróbuj odgadnąć, co chciał powiedzieć Mo- Mo: lo- (dy), ra- dio, cu- kier, sa- mochód, ka- napa, ka- lendarz, te- lefon, to- rebka, itp.
– Wizyta mieszkańców z innej planety: W pewnej polskiej miejscowości pojawili się mieszkańcy z innej planety. Bardzo spodobał się im nasz język, dlatego postanowili zapamiętać jak najwięcej słów. Podczas nauki okazało się jednak, że nie mogą sobie przypomnieć sylab, którymi zaczynają się niektóre wyrazy. Podpowiedz im proszę pierwsze sylaby: sto- lik, dy- wan, ta- blica, ze- szyt, dłu- gopis, pi- saki, itp.
– Co jest w lodówce?- Mama zastanawia się, co ugotować na obiad. Otwiera lodówkę i wymienia nazwy produktów, które się w niej znajdują. Mówi ściszonym głosem, dlatego stojący za jej plecami Staś nie słyszy pierwszej głoski w wyrazach. Spróbuj odgadnąć, jakie produkty znajdują się w lodówce: k- apusta, c- cytryna, p- pomidory, g- ruszki, k- kalafior, m- archew, ś- mietana, b-uraki, ś-liwki, k- otlety, rz- odsiewka, k- operek, m- asło, s- urówka, cz- osnek, m- musztarda, m- leko, itp.
– Papuga– Ewa dostała od mamy papugę, która potrafi mówić ale tylko głoskami. Dziewczynka zapomina, że papugi należy słuchać bardzo uważnie już od pierwszej głoski. Posłuchaj uważnie wyrazów, których Ewa przez nieuwagę zapomniała, powtórz je w całości: s- ł- o- i- k, p- a- s- t- a, k- r- e- d- k- i, g- a- r- n- e- k, o- b- r- a- z- e- k, itp.
– Wąż– był sobie pewien wąż, który bardzo chciał mieć wąsy. Pewnego dnia postanowił, że doklei sobie najpierw jeden wąs, potem drugi wąs, słowem: wąsy dwa. Wąsy węża były bardzo długie- utrudniały mu pełzanie. I choć wąż zyskał wąs, nie mógł pełzać wcale. O pełzaniu marzył wciąż, aż do dnia gdy podwinął wąs– pomysłowy wąż. Dziecko
w odpowiedzi na słowo wąż udaje, że jest pełzającym wężem, gdy słyszy wyraz wąs– naśladuje gest podkręcania wąsów;
–Hanka- Modrooka- piosenka
Hanko modrooka, nie siadajże u Potoka,
Hanko modrooka, nie siadajże
Bo w potoku woda toczy, to zbieleją twoje oczy
Hanko modrooka nie siadajże, nie
Przy kolejnych powtórzeniach zwrotki zamieniamy wszystkie samogłoski w wyrazach (a, o, u, e. i, y), dzieci same ustalają, którą samogłoskę wykorzystają, np. „a”
Hanka- Madraanka, na sadajża a pataka
Hanka- Madraanka na sadajża naa
Ba w pataka wada tacza, ta zbalaja twaja acza
Hanka- Madraanka, na sadajża naa.
– Kto dołoży więcej- gromadzimy kilka klocków, dorosły kładzie trzy klocki na podłodze i mówi: Mama gotuje obiad, teraz ty dołóż jeden wyraz i jeden klocek: Mama gotuje pyszny obiad. Z kolei dorosły dokłada jeden klocek i kończy zdanie: Mama gotuje pyszny obiad dla Jasia, itd. układając jak najdłuższe zdanie. Na koniec liczymy wszystkie klocki i stwierdzamy, że ułożone zdanie składa się z x- wyrazów.
Przykłady wyrazów do analizy słuchowej:
Najłatwiej jest wyodrębnić:
Łatwość dokonywania analizy słuchowej wyrazów zależy także od sposobu podawania wyrazu: słowa wymawiane z przedłużaniem poszczególnych głosek są łatwiej analizowane, niż te, które wymawiamy w sposób normalny.
Najłatwiej jest wydzielić samogłoski.
Opracowała: Beata Mazur
POMOC PSYCHOLOGICZNA – PEDAGOGICZNA
PROPOZYCJE ĆWICZEŃ DLA RODZICÓW I DZIECI DO WYKONANIA W DOMU
ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE MOTORYKĘ DUŻĄ I OGÓLNĄ KOORDYNACJĘ RUCHOWĄ
ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE PERCEPCJĘ SŁUCHOWĄ
Rozpoznawanie barwy dźwiękowej na różnych instrumentach.
Potrzebne są instrumenty np. cymbałki, flet.
ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE PERCEPCJĘ WZROKOWĄ
1 Rozpoznawanie przedmiotów na obrazkach pokazywanych bardzo krótko. Prowadzący pokazuje dziecku obrazek przez krótką chwilę i następnie chowa go. Dziecko maj powiedzieć, co jest na obrazku.
2 Dobieranie części do całości. Prowadzący przygotowuje dwa komplety obrazków. Całe i takie same, ale przecięte na dwie części. Rozkłada przed dzieckiem całe obrazki, a następnie pokazuje mu – z drugiego kompletu – górną połówkę jednego z nich. Dziecko ma położyć ją na właściwym obrazku.
ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE
– Po posiłku pozwólmy dziecku wylizać talerz językiem jak kotek
– Kiedy dziecko ziewa nie gańmy go, lecz poprośmy, aby ziewnęło jeszcze kilka razy, zasłaniając usta.
– Jeśli dziecko dostało lizaka zaproponujmy mu, aby lizało go unosząc czubek języka ku górze.
Przykłady:
ćwiczeń oddechowych
-zdmuchiwanie z gładkiej, a następnie z chropowatej powierzchni (np. tkaniny, koca dywanu, pogniecionej gazety) lekkich przedmiotów np. piłeczki, wacika, papierowych kuleczek, guzików, koralików itp.
-dmuchanie na wiatraczki lub zawieszone na nitkach lekkie przedmioty np. papierowe listki, kwiatki, słoneczka, kolorowe piórka itd. (dmuchamy na zmianę: długo – krótko – jak najdłużej, słabo – mocno – jak najmocniej)
-dmuchanie na świecę tak, aby nie zgasła i obserwowanie jak wygina się płomień -gwizdanie na gwizdku (długo na spokojnym wydechu lub krótkimi seriami o takiej samej długości)
– Ćwiczenia usprawniające wargi
– Balonik – nadymanie policzków, usta ściągnięte (dla urozmaicenia bawimy się w baloniki, które pękają przekłute palcami ).
– Całuski – usta układamy w „ciup” i cmokamy posyłając do siebie buziaki
– Zmęczony konik – parskanie wargami.
Ćwiczenia usprawniające język (pionizacja)
– Dotykamy palcem lub zimną łyżeczką podniebienia tuż za górnymi zębami, nazywając je zaczarowanym miejscem, parkingiem itp.. w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy mamy zamkniętą buzię.
– Przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych,.
– Zlizywanie nutelli, mleka w proszku itp. z podniebienia przy szerokich otwartych ustach.
Ćwiczenia żuchwy
– Zamykanie i otwieranie domku – szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski a, zęby są widoczne dzięki rozchylonym wargom.
– Grzebień – wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie.
Ćwiczenia podniebienia miękkiego
– Zmęczony piesek – język wysunięty z szeroko otwartych ust, wdychanie i wydychanie powietrza ustami.
– Chory krasnoludek – kaszlenie z językiem wysuniętym z ust.
WSPIERANIE ROZWOJU EMOCJONALNO – SPOŁECZNEGO DZIECI:
Drodzy Rodzice,
w prawidłowym rozwoju społeczno – emocjonalnym dziecka bardzo ważna jest obserwacja. Jeśli widzimy, że nasz ,,Szkrab” ma trudności np. z radzeniem sobie z przegraną – zacznijmy od tego, grajcie w gry planszowe, karciane, ruchowe, w których określicie i będziecie przestrzegać skrupulatnie zasad. Dziecko raz wygra, raz przegra, a wtedy będziemy mieli okazję nauczyć go radzić sobie z przegraną i w odpowiedni sposób cieszyć się zwycięstwem.
Należy przy tym pamiętać, iż dziecko uczy się przez naśladownictwo, więc nasze zachowanie wpływa na tzw. naukę dobrych praktyk.
I nie oczekujmy efektów od razu. Proces rozwijania kompetencji emocjonalno-społecznych jest wieloetapowy i na efekty podejmowanych działań trzeba poczekać, ale na pewno warto! 🙂
We wspieraniu rozwoju emocjonalnego dziecko warto wykorzystać:
* muzykę – „odgrywanie” określonego nastroju (nazwę emocji podaje rodzic) z wykorzystaniem instrumentów muzycznych; odpoczynek przy dźwiękach muzyki relaksacyjnej/ klasycznej;
* sztukę – malowanie palcami (z wykorzystaniem specjalnym farb), malowanie na dużym formacie połączone z rozmową na temat powstającej pracy;
* ruch – „tańczące emocje” – prezentowanie emocji ruchem – w odpowiedzi na muzykę o zmiennym tempie;
* głos – „kontrolowany krzyk/śpiew” – zachęcanie dziecka do uwolnienia radości, złości, np. podczas spaceru czy zabawy w ogrodzie.